Grafschrift (vertaald uit het Indonesisch):
Dit is de laatste rustplaats van Jo Heng Nio, Kan Keng Tiong, Siauw Po Nio, Kan Oe Nio, Han Oen Lee, Kan Eng Nio, Tan Tjit Nio, Han Tek Nio, Tan Tjoen Lee, Kan Pan Nio, Tan Tek Liang, Ir. Kan Hay Liong (Dary): Djakarta 6 november 1908-’s Gravenhage 6 augustus 1946, Kan Pin Nio.

Ik kreeg deze twee foto’s, die op Face-book te zien zijn, toegestuurd. De tweede foto is een detail van de eerste. De fotograaf zag kennelijk dat er met dit graf iets bijzonders aan de hand was. Het komt natuurlijk niet iedere dag voor dat er 13 personen in één graf zijn bijeengebracht. Een waar massagraf. Dit graf is een stille getuige van de willekeur van de Indonesische overheid in de zestiger jaren tegenover de Chinese minderheid in Indonesië.

Het begon allemaal op een middag in 1962 toen mijn moeder een telefoontje kreeg dat bulldozers op het punt stonden om de graven van onze voorouders plat te walsen. Deze voorouders waren begraven voor de ‘eeuwigheid’ speciaal op landgoederen die eigendom waren van de familie. De reactie van mijn moeder was dan ook: ‘Hoezo ? Die graven zijn toch op eigen grond?’ Het antwoord was simpel: ‘Dat was misschien wel eigen grond maar die grond is nu onteigend. Binnenkort krijgen jullie hierover wel een officiële bekendmaking. Voor nu is het belangrijk dat, indien jullie die graven met inhoud nog willen redden, zij onmiddellijk weg moeten worden gehaald.’ Over deze graven was immers de in aanbouw zijnde ‘Djakarta bypass’ geprojecteerd. Dit prestigeproject moest klaar zijn voor de IV-de Asian Games die van 24 augustus tot 4 september 1962 in Djakarta zouden plaatsvinden. Met veel moeite kregen wij een week respijt.

Uit milieuhygiënische overwegingen werden de stoffelijke resten van de voorouders alsnog gecremeerd. De volgende vraag was waar die as op een zodanige manier kon worden bewaard dat er toch nog een graf zou zijn voor de voorouderverering en de daarbij behorende rituelen tijdens Ching Ming (1). Toevallig was naast het graf van H.H. Kan en zijn vrouw nog een onvoltooid graf van hun zoon Dary Kan Hay Liong. Dit graf was afgedekt met betonnen tegels met handvaten. Die tegels zouden op een later tijdstip nog worden vervangen door een mooie grafplaat. Dit graf werd aldus het verzamelgraf voor de as van onze voorouders met de geredde ‘Bongpais’ (2) als grafsteen.

Sioe Yao Kan, Oktober 2012

(1) Ching Ming is het feest van de graven en wordt gevierd op de 3de dag van de 3de maan of 100 dagen na de winterzonnewende. Op die dag worden de graven van de voorouders bezocht en verzorgd, terwijl er ook voedsel en andere offerandes voor de overledenen bij het graf worden geplaatst.
(2) Een bongpai is een grafzerk of grafsteen van een Chinees graf.