Instituut van de Chinese officieren

Het instituut van de Chinese officieren is een vorm van indirect bestuur dat in Batavia wordt ingesteld in de eerste jaren van de VOC. Het eindigt ongeveer vierhonderd jaren later rond 1930.

Als de VOC zich vestigt in Batavia wonen daar al verschillende etnische groepen. Door een hoofd aan te stellen voor iedere bevolkingsgroep kan deze verantwoordelijk gesteld worden voor de rust en orde onder zijn eigen bevolking. De Chinese hoofden dragen de titels van luitenant, kapitein en majoor. In de drie grote steden van Java: Batavia, Semarang en Surabaya wordt later met meerdere Chinese officieren de Kong Koan, de Chinese Raad benoemd. Chinese officieren worden officieel benoemd en staan onder het directe gezag van eerst het VOC- en daarna van het Nederlandse koloniale bestuur. Als benoemde bestuursambtenaren zijn Chinese officieren echter onbezoldigd. Ondanks deze militaire titels hebben zij geen enkele bemoeienis met militaire zaken. Zij worden uit veiligheidsoogpunt juist verre gehouden van militaire training en wapens, en moeten zich bezig houden met de handel en het handhaven van rust en orde binnen hun eigen gemeenschap.

Als eerste Chinese officier wordt de koopman So Bing Kong in 1619 door Jan Pieterszoon Coen benoemd tot kapitein der Chinezen. Hij krijgt een aantal taken toegewezen, hoofdzakelijk bij de belastinginning. Van de opbrengsten uit een groeiend aantal belastinginningen krijgt hij een deel. Dit maakt het ambt zeer aantrekkelijk tot het einde van de 19de eeuw. Daarna verliest het veel van zijn aantrekkingskracht vanwege het wegvallen van de pacht en de daarmee verband houdende pachtinkomsten. In 1931 houdt het instituut op te bestaan met uitzondering van de Chinese Raad in Batavia. De inval van de Japanners 1942 betekent het einde van de Kong Koan in Batavia.

Tijdlijn
1619 Gouverneur-Generaal Jan Pieterszoon Coen benoemt de koopman So Bing Kong in Batavia als de eerste Chinese officier voor de Chinese gemeenschap. So Bing Kong wordt de kapitein der Chinezen. Het is een officiële benoeming waarmee hij de tussenpersoon wordt tussen het VOC-bestuur en de Chinese bevolking. De kapitein der Chinezen moet de rust en orde handhaven binnen de Chinese gemeenschap. Ook moet hij in kleine zaken rechtspreken en de belastingen innen. Een deel van de geinde belastingen mag hij houden, verder wordt hij niet bezoldigd. Later komen in ieder van de drie grote steden van Java (Batavia, Semarang en Surabaya) een Chinese Raad (Kong Koan). Een majoor staat aan het hoofd, hij wordt bijgestaan door een of meer kapiteins en luitenants
1678 Aangenomen wordt dat in dit jaar de eerste Chinese Raad tot stand kwam. In Batavia wordt de kapitein dan officieel bijgestaan door een luitenant en een vaandrig.
1717 Chinese officieren krijgen de bevoegdheid om huwelijken en echtscheidingen te bekrachtigen
1742 Dit jaar wordt ook als het alternatieve jaar van ontstaan van de Chinese Raad in Batavia genoemd omdat in dIt jaar toestemming aan de Raad wordt gegeven voor een gebouw voor bijeenkomsten.
1896 Einde van de opiumpacht. Het ambt van Chinese officier wordt onaantrekkelijk omdat de inkomsten uit de pacht en andere belastingen langzamerhand wegvallen.
1910 Khouw Kim An wordt benoemd tot majoor der Chinezen in Batavia. Hij zal de laatste majoor der Chinezen worden. Hij overlijdt in Japanse gevangenschap.
1931 Met uitzondering van de Chinese Raad van Batavia komt er een einde aan het instituut van de Chinese officieren en van de Chinese Raden van Semarang en Surabaya.
1942 Formeel einde van de Chinese Raad van Batavia vanwege de Japanse bezetting.