Foto met Verhaal

Apotheker, maar vooral kunstenaar

Mijn vader, Oey Tjeng Sit, werd geboren terwijl de vulkaan de Kloet (Gunung Kelud) kilometers verderop massa’s lava uitbraakte als om het heugelijke feit gepaste eer te bewijzen. Zijn moeder, Go Im Nio,  had hem in haar armen terwijl ze de onheilspellende asregen aan de horizon in het oosten waarnam. Zijn vader was Oey Joe Wan die eind 19e eeuw vanuit Amoy (nu: Xiamen), Fujian naar de vruchtbare archipel was vertrokken. Op Java aangekomen, arriveerden tegelijkertijd de eerste automobielen die een spectaculaire opmars zouden doormaken, ook op het uitgestrekte eiland. Als slimme handelaar begreep Joe Wan de enorme toekomstmogelijkheden van het vervoermiddel  en begon een handel in tweedehands auto-onderdelen. De moeder van Sit was een gewiekste handelsvrouw en dreef een winkel waar van alles te koop was, ‘van sarongs tot zoutbriketten’ zoals Tjeng Sit zich later herinnerde.
Mijn vader werd geboren in het Jaar van de Draak. Tjeng Sit betekent: Helder Solide.

Door het ontbreken van een burgerlijke stand voor Chinezen is zijn precieze geboortedatum niet bekend, maar volgens de Chineze jaartelling is hij geboren tussen 3 februari 1916 en 23 januari 1917. Wanneer een van zijn broers hem laat inschrijven op de lagere school noemt hij de eerste de beste datum die hem invalt: 17 maart 1917. Deze datum klopt dus zeker niet want een moeder van een Drakenkind zal zich niet vergissen in een astrologische jaar. Iemand die in het drakenjaar geboren wordt is vrij: zo wordt Sit ontheven van de plicht voor zijn ouders te zorgen en kan hij later naar Nederland vertrekken om te studeren.

Er werd thuis Javaans gesproken maar het was de Chinese cultuur van zijn vader die zijn opvoeding bepaalde. De kinderen bezochten naast de Hollands-Chinese School de Chinese lagere school. Op deze school kreeg hij lessen in de Chinese calligrafie, filosofie, religie en taal. Hier raakte hij voor het eerst geboeid door de vrolijke verhalen van de Chinese schrijver Wu Cheng’en (1500-1580) over de komisch, absurde lotgevallen van een aap die de Chinese volksziel personifieert. Het verhalenboek ‘Monkey’ zou hem zijn hele leven blijven fascineren door de lichtvoetige en speelse filosofische toon. Het vermijden van loodzware ernst omschrijft hij later, gevraagd naar het belang van zijn Chinese achtergrond, als typerend voor de Chinese mentaliteit.

In 1938 vertrok mijn vader naar Nederland waar hij farmacie ging studeren. Door het uitbreken van de oorlog duurde zijn studie maar liefst twintig jaar. Daarbij kwam dat hij eigenlijk meer belangstelling had voor beeldende kunst dan voor farmacie. In 1958 opende Apotheek Oey de deuren aan de Prinsengracht nummer 128.

Mijn vader bracht een groot deel van de dag door in de apotheek met farmaceutische bezigheden, tenminste, dat dacht ik. In werkelijkheid dronk hij vooral koffie, lunchte (nasi goreng), dronk witte wijn met zijn vrienden en rookte Gauloise-sigaretten zonder filter. Ook de wachtende klanten op de houten bank leverden hun bijdrage aan het geurenspectrum van apotheek Oey met een vers gestopte tabakspijp, Chanel nr. 5 van de dames van de Keizersgracht, een stinkende wond of een ongewassen hemd. De stomende kolenkachel maakte het mengsel van essences, geuren en walmen compleet. 

Later zou mijn vader de etalage van de apotheek gaan gebruiken voor het tonen van kunst, grafiek, installaties en performances. Apotheek Oey was in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw een markante plek in Amsterdam: een zaak waar arm en rijk hun pillen kwam halen. Een plek ook waar kunstenaars, wetenschappers, wereldreizigers, hoogleraren en communisten mijn ouders kwamen bezoeken. Apotheek Oey werd een begrip in de Jordaan: een gezellige buurtapotheek met in de etalage onbegrijpelijke dadaïstische kunst van Tjeng Sit.

Na de sluiting van de apotheek in 1980 kon de toonbank in gebruik genomen worden als werktafel waar hij honderden collages en tekeningen zou maken. Apotheek Oey had eindelijk zijn definitieve bestemming gevonden.

René Oey, Amsterdam 2022

Bron: René Oey ‘Apotheek Oey’ van René Oey’ Amsterdam Uitgeverij de Vita 2020.
www.uitgeverijdevita.nl