Foto met Verhaal
60 – Wie was Han Swan Tiem?
Sie Tiem Nio (Han Swan Tiem) en Liem Bwan Tjie, Semarang 1942
‘Flarden uit een verte die eenmaal geweest is’, het Foto met Verhaal nr 59, was vlot geschreven en getuigde van pit en originaliteit. Wie was de schrijfster, Han Swan Tiem? Ging zij inderdaad Nederlands studeren? Hoe zou haar leven zijn verlopen? Op de lijst van bijdragers aan het ‘Jubileumboek HBS-Soerabaia’ stond zij vermeld als T. Liem Bwan Tjie-Han Swan Tiem. Zij was dus getrouwd met de bekende architect Liem Bwan Tjie. Over hem is veel gepubliceerd, maar wie was de vrouw achter de man? Hun dochter, I Shan Rombout-Liem, was bereid om samen met haar zus Ch’ing Sze Liem een Foto met Verhaal aan hun moeder te wijden, die binnen de rol als echtgenote en moeder haar eigen talenten ontplooide.
Han Swan Tiem (Malang 1917 – Bennebroek 2006) was een dochter van Sie Tjwan Siang en Tjoa Swat Nio. Haar naam was Sie Tiem Nio. Als baby werd zij geadopteerd door haar oudste zus en zwager (Han Oen Tiong). In dit gezin is zij liefdevol opgegroeid. Haar adoptienaam was Han Swan Tiem, maar na haar huwelijk gebruikte zij haar meisjesnaam Sie Tiem Nio of T. Liem Bwan Tjie-Sie. Als auteur maakte ze gebruik van verschillende pseudoniemen.
Han Swan Tiem’s toelating tot de Eerste Europese Lagere School en later tot de HBS in Surabaya (1932-1937) hebben een belangrijke invloed gehad op haar levensloop. Na de HBS heeft zij aan de Faculteit der Letteren en Wijsbegeerte in Jakarta gestudeerd, vanaf de oprichting van de faculteit in 1940 tot de Japanse bezetting. Reeds in haar HBS-tijd schreef zij kinderverhaaltjes die ze zelf illustreerde. Na de HBS verzorgde zij het radioprogramma ‘Chineesch kinderuurtje’. Haar geïllustreerde verhalen werden gepubliceerd in de kindercolumn van het dagblad Sin Po, waarvan Kwee Kek Beng de hoofdredacteur was.
Haar toekomstige echtgenoot, de architect Liem Bwan Tjie (1891-1966), was een goede vriend van Kwee. In 1942 traden zij in het huwelijk. Kort na hun huwelijk moesten zij onderduiken in het huis van haar moeder in Malang. Haar man werd namelijk gezocht door de Japanners omdat hij voor de bezetting werkte voor de Nederlanders. Voor de Japanse inval was hij actief in een anti-Japanse beweging en was hij sectorhoofd van de toen gemilitariseerde Luchtbeschermingsdienst in Semarang. Na het einde van de Japanse bezetting zette hij zijn architectenbureau, tevoren in Semarang, voort in Jakarta.* Het administratief ondersteunen van zijn bureau verkoos zij boven de mogelijkheid om in Nederland verder te studeren. In 1947 werd dochter Ch’ing Sze geboren en in 1951 dochter I Shan.
In 1965 is het gezin vanwege de onzekere politieke situatie en voor de educatie van de dochters naar Nederland geëmigreerd, waar Liem Bwan Tjie kort na aankomst overleed. In Nederland was zij werkzaam bij het Koninklijk Instituut van Ingenieurs (KIVI) en het Nederlands Bibliotheek en Lectuurcentrum (NBLC). Daarnaast voltooide zij een opleiding voor acupunctuur en homeopathie. Na haar pensioen volgde zij colleges kunstgeschiedenis aan de UvA.
Zowel in Indonesië als in Nederland publiceerde zij boeken, meest over de Chinese cultuur. Haar interesse in de Chinese cultuur en religie was al ontstaan tijdens haar studie aan de Faculteit der Letteren en Wijsbegeerte waar zij onderzoek deed t.b.v. haar scriptie. Op grond van deze kennis heeft zij ‘Hari Raja Tionghoa’ (1953-Wolters), ‘Chinese woorden van Wijsheid’ (1977-Elmar), ‘Kostbaarheden uit Verzonken Verten’ (1994-Alana) en ‘Kwan Yin’ (2005-Ankh Hermes) geschreven. Haar interesse voor de homeopathie is een gevolg van haar studie, ‘Het Homeopathisch handboek voor het gezin’ heeft zij geschreven na deze studie. Zij was 88 jaar toen haar laatste boek ‘Kwan Yin’ uitkwam. Ook gaf zij lezingen. In 1999 bijv., nam zij deel aan een symposium van de vereniging De Vriendschap. Deze activiteiten hebben haar heel veel voldoening, nieuwe inzichten, vrienden en kennissen gebracht.
Ch’ing Sze Liem, I Shan Rombout-Liem, Ing Lwan Taga-Tan
*Liem Bwan Tjie werkte behalve als architect voor zijn particuliere opdrachtgevers ook voor het Departement van Verkeer, Waterstaat en Wederopbouw als leider van het Project Bureau van de Afdeling Landsgebouwen.
De foto’s zijn ter beschikking gesteld door mevr. I Shan Rombout-Liem.
Lees hier een interview met T. Liem Bwan Tjie in het Haarlems Dagblad van 29 mei 1997